Тыайа оскуолатын эдэр учуутала «Учуутал – эр киһи идэтэ» республиканскай күрэххэ.

Урукку кэмҥэ “учуутал” диэн тылы истибит эрэ киһи барыта эр киһини кытта ситимнии көрөрө, өйдүүрэ. Кырдьыгынан да оннук этэ. Учуутал идэтин чуолаан эр дьон баһылаан үлэлээбиттэрэ. Ол курдук нуучча биллиилээх педагогтарыттан  Я.А.Каменскайтан, К.Д.Ушинскайтан, А.С.Макаренкоттан саҕалаан саха норуотун талааннаах педагогтарыгар М.А.Алексеевка, К.С.Чиряевка, уһулуччулаах учууталларга А.А.Иванов – Күндэҕэ, В.С.Яковлев – Далаҥҥа, П.Тулааһынапка тиийэ бары кэриэтэ эр дьон үөрэхтээһиҥҥэ, оҕону иитиигэ сүҥкэн кылааты киллэрбиттэрэ. Онтон билиҥҥи кэмҥэ үөрэхтээһин, иитии эйгэтэ дьахтарга суктэрилиннэ.  Хайа баҕар оскуолаҕа учуутал эр киһи тарбахха баттанар буолла. Онтон эр киьи айылҕатын быһыытынан, иитиигэ-үөрэтиигэ ордук ситиһиилээх буолара дакаастаммыт суол.

Ол курдук, эр дьон учууталы оскуолаҕа сыһыарар сыалтан, Бүлүү улууһун Халбаакы нэһилиэгэр П.И.Быканов аатынан Халбаакы орто оскуолатыгар “Учуутал – эр киһи идэтэ” республиканскай улахан күрэх буолан ааста. Күрэх ССРС народнай учуутала Михаил Андреевич Алексеев 100 сааһыгар анаан буолла.Манна республикабыт араас муннуктарыттан: Дьокуускайтан, Бүлүүттэн, Үөһээ Бүлүүттэн, Ньурбаттан, Амматтан, Кэбээйиттэн барыта 18 учуутал эр дьон кэлэн күөн көрсөн, билиилэрин, дьоҕурдарын, сатабылларын тургутустулар. Биһиги нэһилиэкпититтэн эдэр, кэскиллээх Н.Х.Дьяконов  аатынан Тыайа орто оскуолатын физика,ОБЖ учуутала Андрей Андреевич Федоров баран ситиһиилээхтик кыттан кэллэ.

Күрэх барыта 5 чаастан турар түһүмэҕинэн ыытылынна. Ол курдук, аһаҕас уруок, маастар – кылаас, бэйэ күннээҕи түбүгүн, интириэһин туһунан презентация, народнай учуутал М.А.Алексеев туһунан утары бэриллэр ыйытыыга хоруйдааһын, билиҥҥи ыччаты учуутал идэтин таларыгар угуйуу туһунан бэйэлэрин санааларын, көрүүлэрин этиннилэр. Биһиги оскуолабыт учуутала, Андрей Андреевич бу түһүмэхтэртэн толлон, дьулайан турбакка оскуолатын, нэһилиэгин аатын чиэстээхтик көмүскээтэ. “Простые механизмы. Рычаг” аһаҕас уроугунан, “Интегрированные уроки с использованием ИКТ” маастар – кылааһынан хамыыһыйа интэриэһин тардыан тарта.

Биир күннээх тэрээһин иһигэр барыта 18 – тыы араас предметтэринэн аһаҕас урок, маастар – кылаас биир тыынынан ыытылынна. Маны барытын дьүүллүүр сүбэ (анал идэлээх учуонайдар, учууталлар, педагогтар) сыаналаан кыайыылаах үрдүк аатын биллэрдилэр. Ол курдук, I степеннээх лауреат – Бүлүү гимназиятын математикаҕа учуутала Н.П.Софронов , II степеннээх лауреат – Ньурба улууһун Өҥөлдьө оскуолатын технологияҕа учуутала, III степеннээх лауреат – Дьокуускай 21№ - дээх оскуола омук тылын учуутала Н.М.Игнатьев уонна муҥутуур кыайыылааҕынан Бүлүүтээҕи 2№ - даах оскуола информатикаҕа учуутала А.И.Колтовской  буолла. Маны таһынан дьүүллүүр сүбэ анал ааттары туттартаата. Онтон “Сформированность аналитических и мыслительных компетенций” диэн анал ааты биһиги учууталбыт баһылыан баһылаата.

Бу курдук “Учуутал – эр киһи идэтэ” бастакы республиканскай күрэх өрө күүрүүлээхтик, үрдүк таһымнаахтык буолан ааста. Кыттааччылар бары даҕаны идэлэригэр бэриниилээх, үлэлэригэр тулхадыйбат тулааһын буолалларын бэйэлэрин билиилэринэн, сатабылларынан дакаастаатылар. Тэрийэр хамыыһыйа эр дьону учуутал идэтигэр угуйар сыалтан бу күрэҕи тиһигин быспакка салгыы сайыннаран Халбаакы сиригэр – уотугар сыл көтө – көтө ыытыллар былааны ылынна.

Биһиги, Кэбээйи улууһуттан барбыт икки эдэр учуутал, бэйэбит үлэлии – хамсыы сылдьар Н.Х.Дьяконов аатынан Тыайабыт орто оскуолатыгар биһиги баҕа санаабытын тута ылынан өйөөн – өйдөөн, үбүлээн ыыппыттарыгар барҕа махталбытын тиэрдэбит!

                                                 Тыайа оскуолатын саха тылын учуутала В.В.Федорова