Сэтинньи 19 кунугэр биhиги оскуолабытыгар Венгрияттан сылдьар этнографическай наука доктора Чаба Месарош ыалдьыттаата. Бэйэтин тɵрɵɵбүт дойдутун Венгрия историятын билиhиннэрдэ.  Саха сиригэр, чуолаан,  Уус Алдан, Уус Майа  улуустарыгар кэлэн хомуйбут матырыйаалларынан "Аптарытыат уонна эрэбил”  диэн таhаартарбыт кинигэтин туһунан сэһэргээтэ.  Билигин "Күɵл уонна киhи сыhыана”, "Алаас уонна киhи сыhыана” тема5а үлэлэhэ сылдьарын кэпсээтэ. О5олор кини бэсиэдэтин олус сэргээн иhиттилэр. Түмүгэр "чинчийэр улэ5э үлэлиир  киhиттэн туох  хаачыстыба ирдэнэрий?” диэн ыйытыкка  маннык эппиэти биэрдэ:

1. Дьону кытта кэпсэтэргэ тылы үчүгэйдик билиэххэ;

2. Аа5ыахха, библиотека5а сылдьыахха;

3. Матырыйаалы хаhан улэлиэххэ, интернеттэн наадалаа5ы сатаан талан ылыахха;

4. Кɵрбүккүн, истибиккин суруйан иhиэххэ, (киhи соро5ун умнан кэбиhэр);

5. Чинчийэр үлэ5э кырдьыгы суруйуохтааххын.  Норуот оло5ун чинчийээччи үчүгэй эрэ ɵттүн кɵрдɵрдɵ5үнэ, кыhал5аны кыайан кɵрдɵрбɵккүн.  Оччо5о итэ5эс, быhа5ас кыайан туоратыллыбат.

6. Үлэни сатаан үлэлиир, сүрэхтээх буолуохха наада.

Бу күннэргэ о5олор  чинчийбит үлэлэрин түмэн дакылаат суруйа сылдьар кэмнэрэ. Бэсиэдэ кэнниттэн хаалан бэйэлэрин чинчийэр темаларын Чабаны кытта ырытыhан, элбэ5и туhанан, астынан, махтанан тар5астылар. Ытыктыыр ыалдьыппытыгар Месарош Чаба5а тус оло5ор дьолу саргыны, үлэтигэр үрдүк дабайыылары ба5арабыт.

Сахаайа Тарасова, Н.Х.Дьяконов аатынан Тыайа орто оскуолатын 11 кылааьын үөрэнээччитэ, 

кыраайы үөрэтэр куруһуок иитиллээччитэ.